Czy wiesz jak wygląda sprężyna? A jak działa? Co za pytanie, prawda? Oczywiście, że wiesz! Chyba każdy wie. Porządną sprężynę trudno rozciągnąć, a kiedy już już prawie się to udaje, to wtedy zwykle zaczyna brakować nam siły i…. Upss! sprężyna kurczy się gwałtownie. Na przykład próbujesz podnieść klapę, która jest na sprężynie. Wysilasz się ile pary w mięśniach. Już powoli idzie w górę, idzie, idzie – i łup! Sprężyna wraca do poprzedniego stanu a klapa przycina Ci palce.
Dlaczego o tym wspominam skoro miałam opowiedzieć o mięśniach? Ano dlatego, że mięśnie to takie sprężyny na opak. Działają dokładnie odwrotnie. Żeby rozciągnąć sprężynę potrzeba naszej energii, potem skurczy się sama. Mięśnie na odwrót – potrzebują energii, żeby się skurczyć.
Rola mięśni poprzecznie prążkowanych
Mięśnie, które wchodzą w skład naszego szkieletu i wraz z kośćmi tworzą układ ruchu, to mięśnie poprzecznie prążkowane. Nazywamy je także mięśniami szkieletowymi. Przyczepione do kości tworzą czynną część układu ruchu. Ale rola mięśni poprzecznie prążkowanych nie polega jedynie na umożliwianiu ruchu. Mięśnie pełnią jeszcze inne funkcje: utrzymują odpowiednią postawę ciała, wytwarzają ciepło, wspomagają układ krążenia i układ oddechowy.
Budowa tkanki mięśniowej
Tkanka z której zbudowane są mięśnie szkieletowe poprzecznie prążkowane nazywa się – a jakżeby inaczej – tkanką mięśniową poprzecznie prążkowaną. Komórki tej tkanki to długie włókna o cylindrycznym kształcie. Zawierają one bardzo liczne mniejsze włókienka zwane miofibrylami. To właśnie budowa tych małych włókienek – miofibryli – sprawia, że skurcze tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej są silne i szybkie. Warto zapamiętać, że te skurcze są zależne od naszej woli.
Miofibryle
Miofibryle są zbudowane z białek – aktyny i miozyny. To te dwa elementy widoczne są jako poprzeczne prążki. Aktyna i miozyna są w specyficzny sposób ułożone i, na skutek różnych procesów, mogą się wsuwać miedzy siebie. To powoduje skrócenie długości włókienka a w konsekwencji skurcz włókna mięśniowego. W czasie rozkurczu włókienka rozsuwają się i wracają do poprzedniej pozycji a włókno mięśniowe z powrotem się wydłuża.
rys. facetka od biologii
rys. facetkaodbiologii
Budowa mięśni
Mięsień szkieletowy składa się z brzuśca oraz ścięgien. Brzusiec to pęczki włókien mięśniowych oddzielonych od siebie tkanką łączną. Ścięgna to łącznotkankowe części na końcach mięśnia, których zadaniem jest przymocowanie mięśnia do kości. Gdy brzusiec się kurczy, kości zbliżają się do siebie.
Niektóre mięśnie mają dwa brzuśce, inne trzy lub cztery. Nazywamy je odpowiednio dwugłowymi, trójgłowymi lub czworogłowymi.
Praca mięśni
Warunki pracy mięśni
Mięśnie do pracy potrzebują energii. Uzyskują ją z oddychania tlenowego. A zatem do jej wytworzenia potrzebują znacznych ilości tlenu. Jeśli wysiłek fizyczny jest zbyt intensywny lub długotrwały, a układ krwionośny i układ oddechowy nie nadążają z dostarczaniem odpowiednich ilości tlenu, mięśnie czerpią energię z fermentacji. Wtedy w komórkach powstaje kwas mlekowy. Odpoczynek sprawia, że część kwasu mlekowego ulega rozkładowi, a część trafia do wątroby, gdzie zostaje przekształcona w glukozę. Kiedyś sądzono, że to właśnie kwas mlekowy powoduje bóle mięśni. Zakwasy – mówi Ci to coś? 😊 Dziś sądzi się, że za te dolegliwości odpowiadają mikrouszkodzenia mięśni. Dlatego tak ważna jest rozgrzewka przed ćwiczeniami i regularny trening, który rozwinie nie tylko mięśnie ale i układy, oddechowy i krwionośny, których wydajna praca umożliwi dostarczenie odpowiedniej ilości tlenu do komórek mięśniowych.
Praca statyczna i dynamiczna
Praca mięśni nie zawsze wiąże się ze zmianą ich długości. Czasem mięśnie nie kurczą się a napinają. Tak się dzieję kiedy na przykład zaciskasz zęby albo prostujesz plecy w postawie na baczność. Taki rodzaj pracy nazywa się statyczną. Kiedy mięsień zmienia swoją długość mówimy o pracy dynamicznej.
Mięśnie antagonistyczne
Na ogół mięśnie pracują w parach. Na przykład mięsień zwany zginaczem kurcząc się powoduje zgięcie kończyny, drugi zwany prostownikiem powoduje jej wyprostowanie. Są też mięśnie przywodziciele i odwodziciele, oraz dźwigacze i mięśnie obniżające. Mięśnie, które działają w ten sposób nazywa się antagonistycznymi czyli przeciwstawnymi.
Rodzaje mięśni
Wszystkie nasze mięśnie możemy podzielić na grupy ze względu na ich położenie, kształt i zakres wykonywanych ruchów.
ze względu na położenie:
mięśnie głowy, szyi, klatki piersiowej, grzbietu, brzucha, kończyn
ze względu na kształt:
mięśnie długie, krótkie, szerokie, mieszane
ze względu na zakres wykonywanych ruchów:
zginacze i prostowniki, przywodziciele i odwodziciele, dźwigacze i mięśnie obniżające
Na zakończenie ciekawostka
Czy wiesz, że dreszcze to szybkie skurcze mięśni, dzięki którym organizm otrzymuje odpowiednią ilość ciepła, żeby utrzymać stała temperaturę ciała, gdy jest bardzo zimno.
