UFO nad Warszawą
"Wczorajszej nocy mieszkańcy stolicy mogli obserwować na niebie niezwykły spektakl – trzy niezidentyfikowane obiekty latające, o kształcie płaskich talerzy, wykonały taniec nad Pałacem Kultury. Jak poinformowała nas Agencja Żeglugi Powietrznej, żaden statek powietrzny nie miał pozwolenia na przebywanie w tej strefie o tej porze. Władze Warszawy poinformowały zaś,że nie odbywała się żadna impreza plenerowa z wykorzystaniem obiektów latających. Na zdjęciach naszego informatora widać jednak wyraźnie latające talerze. Zatem chyba możemy mieć pewność, że nad Warszawą pojawiło się UFO." -B.D.
Jestem pewna, że zdarzyło Ci się nie jeden raz przeczytać taką, lub podobnej treści, wiadomość. Prawda?
Sensacyjne, nieprawdziwe informacje pojawiały się od niepamiętnych czasów. W dzisiejszym świecie, zwłaszcza w mediach społecznościowych i na forach internetowych, mamy ich prawdziwy zalew.
Dlatego bardzo istotną stała się umiejętność odróżniania informacji prawdziwych od fałszywych. Ograniczone zaufanie oraz krytyczne myślenie, oparte na kilku podstawowych działaniach, które przedstawiam poniżej, pozwolą Ci, w większości przypadków, rozpoznać fake newsy i nie dać się oszukać.
Sześć kroków do prawdy
- Przeczytaj tekst do końca
Nie poprzestawaj na przeczytaniu nagłówka lub tytułu artykułu, ponieważ bardzo często są one celowo formułowane tak, by brzmiały sensacyjnie, niewiarygodnie lub nieprawdopodobnie. Czasami bywają nawet sprzeczne z treścią artykułu. Wszystko po to, by zaintrygować, zainteresować czytelnika i zachęcić do dalszej lektury lub przynajmniej do kliknięcia w link i przejścia na stronę, co najczęściej ma na celu zwiększenie zysków z reklam (clickbait).
2. Sprawdź źródło informacji
Sprawdź skąd pochodzi informacja. Czy od uznanej instytucji, uczelni, urzędu czy może od nikomu nie znanej, a czasem nawet świeżo założonej organizacji. Jeśli została zamieszczona na stronie internetowej lub w gazecie sprawdź, czy dana strona należy do firmy o ugruntowanej pozycji lub czy na pewno jest stroną oficjalną gazety. Czy są na niej kompletne dane kontaktowe oraz jaka jest tematyka treści na tej stronie. A może wiadomość, którą czytasz jest częścią wypowiedzi satyrycznej lub żartem?
3. Sprawdź kim jest autor
Poszukaj informacji o autorze artykułu (lub o twórcach strony). Czy na pewno istnieje? Czy jest wiarygodny? Czy jest specjalistą w danej dziedzinie? Na kogo się powołuje? Jakie źródła podaje? W jaki sposób pozyskał informację? Do jakiej instytucji należy portal, w którym publikuje?
Pamietaj! Tytuł prof. lub dr przed nazwiskiem nie jest gwarancją rzetelności!
4. Sprawdź datę publikacji
To niesłychanie ważne, czy informacja jest aktualna, świeża, zgodna z obowiązującą wiedzą. Nawet opublikowane dawno temu w prestiżowych czasopismach naukowych artykuły mogą zawierać nieprawdziwe, bo niezgodne z aktualną wiedza, informacje. Postęp nauki jest ogromny.
5. Zweryfikuj informację w innych źródłach
Odszukaj informację w innych źródłach – na stronach prestiżowych wydawnictw, oficjalnych instytucji, uczelni, instytutów naukowych. Jeśli to informacja naukowa, sięgnij do źródeł naukowych. Najbardziej rzetelne informacje naukowe znajdziesz w artykułach naukowych publikowanych w czasopismach naukowych.
6. Zapytaj eksperta
Zapytaj eksperta o prawdziwość i rzetelność znalezionej przez Ciebie informacji.
Możesz również skorzystać z narzędzi oferowanych w internecie:
- Demagog.pl,
- Fact Check Explorer
Pamiętaj! Często dla uwiarygodnienia informacji do tekstu dołączane są zdjęcia. Czasem pochodzą z zupełnie innych materiałów i były robione przy innej okazji. Mogą być również zmontowane lub utworzone przy użyciu sztucznej inteligencji. Zdjęcia możesz sprawdzić używając następujących narzędzi:
- image.google.com,
- tineye.com,
- RevEye
Podsumowanie
W dzisiejszych czasach informacja stała się narzędziem służącym do zdobywania pieniędzy oraz władzy. Jest również bronią w wojnie o ludzkie umysły. Istnieją ludzie, którzy rozpowszechniają kłamstwa, by osiagnąć jakieś własne – polityczne, społeczne, ekonomiczne czy też inne – cele.
Są takie informacje, które już na pierwszy rzut oka rozpoznamy jako fałszywe. Ale też i takie, przygotowane w bardzo profesjonalny sposób, które wymagają pogłębionej analizy. Dlatego powinniśmy zawsze być ostrożni, zwłaszcza w przypadku wiadomości dotyczących tematów drażliwych lub kontrowersyjnych.
Dlatego włącz krytyczne myślenie! Ludzie, trolle i boty działają nieustannie by wprowadzić zamęt, niepokój, dezinformację. Zawsze stosuj przedstawione powyżej kryteria oceny. Dodatkowo zwróć również uwagę na emocje, jakie budzi dana informacja. Czy nie jest próbą wywołania w czytającym agresji, pogardy lub innych negatywnych uczuć? Czy autor artykułu oddziela fakty od opinii?
Jest jeszcze jedna wskazówka, że informacja najprawdopodobniej jest fałszywa – gdy artykuł jest pełen błędów ortograficznych lub językowych, co najczęściej wynika z automatycznego tłumaczenia – żadna poważna, dbająca o wiarygodność instytucja nie zamieści artukułu niepoprawnego językowo.
A jeśli zdarzy Ci się podać dalej informację, która okaże się fake newsem – sprostuj ją jak najszybciej pisząc wyraźnie: NIEPRAWDA!, FAŁSZ!, FAKE!
Jeśli natkniesz się na fałszywą informację, możesz to zgłosić na stronie demagog.pl.
Facetka od biologii
