Żeński układ rozrodczy ma do wykonania trzy zadania:
– wytworzyć żeńskie komórki rozrodcze – komórki jajowe,
– wyprodukować żeńskie hormony płciowe – estrogeny i progesteron,
– zapewnić odpowiednie warunki do rozwoju zarodka i płodu.
W żeńskim układzie rozrodczym możemy wyróżnić narządy wewnętrzne i zewnętrzne. Zewnętrzne to srom – wzgórek łonowy, łechtaczka i wargi sromowe większe i mniejsze. Ich zasadniczą funkcją jest ochrona wewnętrznych narządów rozrodczych. Narządy wewnętrzne – jajniki, jajowody, macica i pochwa umożliwiają wypełnienie trzech zadań, o których napisałam na początku.
Wewnętrzne narządy płciowe
Jajniki
Jajniki są dwa. Mają owalny kształt i wielkość orzecha włoskiego. Leżą w miednicy mniejszej. Mają do wykonania dwa z wymienionych powyżej zadań: wytwarzają gamety żeńskie oraz produkują żeńskie hormony płciowe. Każdy jajnik zbudowany jest z licznych pęchęrzyków jajnikowych pierwotnych, zawierających niedojrzałe komórki jajowe. Od momentu osiągnięcia przez dziewczynkę dojrzałości płciowej część pęcherzyków dojrzewa, a w nich dojrzewają i rosną komórki jajowe. Odbywa się to w regularnym cyklu, zwanym cyklem jajnikowym, kontrolowanym przez hormony przysadki mózgowej oraz hormony płciowe wydzielane przez jajniki.
Hormony jajnikowe odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego, a także za wykształcenie żeńskich cech płciowych. Są to: estrogeny – odpowiedzialne za rozwój żeńskich cech płciowych i wpływające na błonę śluzową macicy i jajowodów oraz progesteron – przygotowujący błonę śluzową macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja.
Jajniki są zatem gonadami żeńskimi – bo produkują komórki jajowe oraz gruczołami dokrewnymi – bo produkują hormony.
Jajowody
Parzyste jajowody są przewodami, które przeprowadzają komórkę jajową z jajnika do macicy. Koniec jajowodu położony blisko jajnika jest szeroki i tworzy tak zwany lejek jajowodu. Brzeg tego lejka jest wyposażony w wypustki przypominjące frędzle, które nazywają się strzępkami jajowodu. Obejmują one jajnik, ale go nie dotykają. Stanowią ruchomą część jajowodu, ułatwiającą wprowadzenie dojrzałej komórki jajowej z pękniętego pęcherzyka jajnikowego do bardzo cieniutkiego jajowodu. Lejek przechodzi w bańkę jajowodu – część, w której najprawdopodobniej następuję zapłodnienie wędrującej z jajnika do macicy komórki jajowej. Ściany wewnętrzne jajowodów są zbudowane z mięśni gładkich i wysłane błoną śłuzową z rzęskami. Dzięki skurczom mięśni i pracy rzęsek komórka jajowa jest przesuwana w stronę macicy.
Macica
Macica to mięsisty worek, w którym zagnieżdza się zarodek i rozwija płód. Ma kształt odwróconej gruszki. Grubsza i szersza część nazywa się trzonem macicy, węższa to szyjka macicy. Trzon zbudowany jest z grubej warstwy tkanki mięśniowej gładkiej, która jest bardzo elastyczna i podczas ciąży – czyli okresu rozwoju zarodka i płodu – rozciąga się, by zapewnić odpowiednią ilość miejsca rosnącemu płodowi. Wewnątrz trzonu znajduje się wysłana błoną śluzową jama macicy. Błona śluzowa macicy nazywa się endometrium. Jest bardzo silnie ukrwiona gęstą siecią naczyń krwionośnych i pod wpływem hormonów jajnikowych podlega okresowym zmianom. To w niej zagnieżdża się zarodek i do czasu wytworzenia łożyska z jej komórek czerpie składniki odżywcze. Szyjka macicy łaczy się z pochwą. Kanał w jej wnętrzu wypełniony jest śluzem, który również zmienia swoje właściwości pod wpływem hormonów.
Pochwa
Pochwa to przewód łączący macicę ze środowiskiem zewnętrznym. Zbudowana jest z tkanki mięśniowej i błony śluzowej pozbawionej gruczołów, która tak jak pozostałe narządy żeńskiego układu rozrodczego ulega cyklicznym zmianom zależnym od hormonów jajnikowych. Ma dwa podstawowe zadania – umożliwia przyjęcie nasienia, jest też kanałem wyprowadzającym dla rodzącego się dziecka. Przez pochwę odprowadzana jest również krew menstruacyjna. We wnętrzu pochwy panuje odczyn kwaśny, to chroni macicę przed drobnoustrojami chorobotwórczymi – jest to zasługa żyjących tam bakterii symbiotycznych, które rozkładają glikogen zawarty w komórkach nabłonka pochwy do kwasu mlekowego.
Zewnętrzne narządy płciowe
Wzgórek łonowy – wyniosłość nad spojeniem łonowym zbudowana z tkanki tłuszczowej.
Wargi sromowe większe i mniejsze – fałdy skóry osłaniające łechtaczkę, ujście cewki moczowej i wejście do pochwy.
Łechtaczka – narząd wyposażony w liczne komórki czuciowe, odgrywa rolę w pobudzeniu seksualnym.
Facetka od biologii
