Czy widział_ś kiedyś mapę, na której zaznaczone są wszystkie drogi? Nazywa się ją mapą samochodową lub drogową. Drogi tworzą na niej siatkę złożoną z grubszych i cieńszych nitek, docierających do każdego, nawet najmniejszego miasteczka i każdej wioski. Są tu szerokie autostrady i drogi szybkiego ruchu, nieco węższe drogi krajowe, mniejsze drogi lokalne i całkiem małe dróżki, tak wąskie, że z trudem mijają się tam dwa samochody. Wszystkie one służą do transportu. Jeżdżą po nich samochody wożące ludzi i towary z miasta do miasta, ze wsi do wsi.
A teraz wyobraź sobie taką sieć dróg we własnym ciele. To sieć naczyń krwionośnych, zapewniająca transport substancji do i z komórek naszego ciała.
Naczynia krwionośne, to po prostu przewody, którymi płynie krew. Docierają w pobliże wszystkich komórek naszego ciała, dostarczając substancje odżywcze i zabierając zbędne produkty przemiany materii.
RODZAJE NACZYŃ KRWIONOŚNYCH
Są trzy rodzaje naczyń krwionośnych: tętnice, żyły i naczynia włosowate.
Tętnice to naczynia, które prowadzą krew z serca do narządów.
Żyły to naczynia, które prowadzą krew z narządów do serca.
Naczynia włosowate oplatają komórki ciała.
ZASADNICZY PLAN BUDOWY
Ściany tętnic i żył zbudowane są z trzech warstw:
- zewnętrznej – zbudowanej z tkanki łącznej – zapobiegającej nadmiernemu rozciąganiu się naczyń,
- środkowej – zbudowanej z tkanki mięśniowej gładkiej – umożliwiającej zmianę średnicy naczyń,
- wewnętrznej – zbudowanej głównie z tkanki nabłonkowej – z nabłonka jednowarstwowego płaskiego zwanego śródbłonkiem.
Ściany naczyń włosowatych, najcieńszych i najdrobniejszych naczyń krwionośnych, są zbudowane tylko z jednej warstwy – śródbłonka.
A teraz pomyśl, skąd się biorą róznice w wyglądzie tętnic i żył, skoro są one zbudowane z tych samych warstw? I dlaczego naczynia włosowate mają tylko jedną warstwę?
Oczywiście, masz rację. Budowa naczyń jest związana z ich rolą, czyli funkcjami jakie pełnią. Bardzo duże znaczenie ma również to, czy naczynia prowadzą krew z serca, czy z tkanek.
FUNKCJE NACZYŃ KRWIONOŚNYCH
Tętnice i żyły służą wyłącznie do transportu krwi i znajdujących się w niej produktów przemiany materii, składników odżywczych oraz gazów.
Naczynia włosowate również służą do transportu krwi ale także, a może przede wszystkim, umożliwiają wymianę substancji chemicznych i niektórych komórek krwi.
Tętnice
W tętnicach krew płynie pod dużym ciśnieniem i z dużą prędkością, ponieważ serce wpycha do nich krew z dużą siłą. Serce kurczy się rytmicznie pompując porcje krwi, które wchodząc do tętnicy powodują jej rozciągnięcie. Tętnice rozszerzają się i zwężają wraz z uderzeniami serca. To rozszerzanie się i zwężanie nazywa się tętnieniem. Właśnie od tego pochodzi nazwa tętnice. To dlatego ściany tętnic muszą być grube, elastyczne i sprężyste – zawdzięczają to grubej warstwie tkanki mięśniowej gładkiej i włóknom sprężystym tkanki łącznej. Tętnice na przekroju są okrągłe.
Żyły
W żyłach krew płynie pod małym ciśnieniem, bo prowadzą one krew zebraną z tkanek. Dlatego ściany żył są wiotkie i mają cienką warstwę tkanki mięśniowej. Krew w żyłach płynie wolniej niż w tętnicach, dlatego w dużych i średnich żyłach występują zastawki zapobiegające cofaniu się krwi. Są one zbudowane z tkanki łącznej. Żyły są na przekroju owalne.
Działanie zastawek
Zastawki zapewniają przepływ krwi w jednym kierunku. Krew płynąc w stronę serca naciska na ściany zastawek powodując ich otwarcie. Zastawki otwierają się umożliwiając przepływ krwi. Cofająca się krew wypełnia zagłębienia (kieszonki) w zastawkach, a to powoduje ich zamknięcie i zablokowanie cofania się krwi. Przepływ krwi w innym kierunku zostaje zablokowany.
Naczynia włosowate
Naczynia włosowate są najmniejszymi i najcieńszymi naczyniami krwionośnymi. Mają tak małą średnicę, że czasem krwinki muszą się przez nie przeciskać. Krew w naczyniach włosowatych płynie pod bardzo małym ciśnieniem i bardzo powoli. Ściany naczyń włosowatych są zbudowane z jednej warstwy komórek – jednowarstwowego nabłonka czyli śródbłonka. Dzięki temu możliwa jest wymiana substancji odżywczych, produktów przemiany materii i gazów między krwią a tkankami, substancje mogą łatwo przenikać przez cienką ścianę naczynia włosowatego.
Sieci naczyń krwionośnych
Duże tętnice* rozgałęziają się na średnie tętnice i małe tętnice czyli tętniczki. Tętniczki przechodzą w naczynia włosowate. Analogicznie – duże żyły rozgałęziają się na średnie żyły, te na małe naczynia żylne czyli żyłki, te z kolei na naczynia włosowate.
Zwykle schemat rozgałęzień wygląda tak:
tętnica → tętniczka → naczynia włosowate → żyłka → żyła
Czasem jednak mamy do czynienia z innymi schematami sieci połączeń, nazywa się je wtedy sieciami dziwnymi. Są to:
- Sieć dziwna tętniczo-tętnicza (występuje m.in. w nerkach)
tętniczka → naczynia włosowate → tętniczka
- Sieć dziwna żylno-żylna ( występuje m.in. w wątrobie)
żyłka → naczynia włosowate → żyłka
- Układ wrotny (łączy naczynia włosowate jelit i wątroby)
naczynia włosowate → żyła wrotna → naczynia włosowate
No i sam/a powiedz, czy to wszystko nie wygląda na doskonały projekt inżyniera drogownictwa?
PODSUMOWANIE
Jak widzisz, w naszym organizmie istnieje sieć dróg prowadzących niemal do każdej komórki ciała. Złożona jest z dużych, mniejszych i całkiem małych naczyń krwionośnych, których budowa zależy od tego, czy prowadzą krew z serca, jak to robią tętnice, do serca – jak żyły, czy też oplatają najmniejsze elementy naszgo organizmu, jak naczynia włosowate. W tętnicach, żyłach i naczyniach włosowatych płynie krew z substancjami odżywczymi, tlenem oraz ze zbędnymi produktami przemiany materii. Na ogół przyjmujemy, że w tętnicach płynie krew z tlenem, a w żyłach krew bez tlenu, za to z dwutlenkiem węgla i innymi zbędnymi produktami przemiany materii. Ale to nie jest cała prawda o tym, co płynie w tętnicach i żyłach. Jak jest naprawdę? Jeśli chcesz wiedzieć – zapraszam Cię do śledzenia mojego bloga – wkrótce o tym napiszę.
* A czy wiesz, że dużą tętnicę określa się również słowem arteria, które oznacza także ważny szlak komunikacyjny. Przypadek? Jak sądzisz?
