Czy zdarza Ci się czasem rozebrać na części liść usuwając zieloną blaszkę i zostawiając same „żyłki”? Albo obrać z kory gałązkę krzewu? A może lubisz łuskać pestki dyni lub słonecznika? A kiedy ostatnio rozbijałaś/rozbijałeś skorupkę orzecha? Zastanawia Cię, dlaczego o to pytam… Bo dziś chcę Ci opowiedzieć o tkankach roślinnych. Liść, gałązka, nasiona to części roślin. I wszystkie one, podobnie jak pozostałe organy roślinne, są zbudowane z tkanek.
Czy pamiętasz, co to jest tkanka? Na wszelki wypadek przypomnę – Tkanka to zespół komórek o podobnej budowie, pełniących określoną funkcję w organizmie. To właśnie dzięki wytworzeniu tkanek rośliny opanowały środowisko lądowe.
Tkanki roślinne dzielą się na dwie grupy: na tkanki twórcze i tkanki stałe. Pomyśl, co znaczą te dwa słowa: twórcze – stałe. Tak, masz rację – twórcze bo tworzą, stałe bo się nie zmieniają.
TKANKI TWÓRCZE
Tkanki twórcze to takie, których komórki bardzo intensywnie i regularnie się dzielą tworząc nowe komórki. Dzięki temu roślina rośnie – przyrasta na długość i na grubość. Takie tkanki, które powodują wydłużanie się rośliny znajdziemy w wierzchołku łodygi i w stożku wzrostu korzenia. A taka, która powoduje przyrost rośliny na grubość jest i w łodydze i w korzeniu – nazywa się miazga.
Teraz już wiesz skąd się wzięła nazwa tkanki twórcze – od tworzenia nowych komórek. Ale to jeszcze nie wszystko! Bo komórki tkanek twórczych potrafią coś jeszcze! One różnicują się – czyli zmieniają, wyodrębniają – w tkanki stałe! Tak! Właśnie tak! Z tkanek twórczych powstają tkanki stałe.
TKANKI STAŁE
Tkanki stałe to druga grupa tkanek. Jak już ustaliliśmy, stałe to znaczy, że nie zmieniają się w inne tkanki. Na ogół też nie mają zdolności do podziałów ale za to wyspecjalizowały się do pełnienia swoich ściśle określonych funkcji. To dlatego każda z tkanek stałych ma inaczej wyglądające komórki. Komórki niektórych zmieniły nie tylko kształt ale i utraciły cześć organelli, a są i takie, które utraciły nawet całe protoplasty (protoplast to cała wewnętrzna część komórki, bez ściany komórkowej). Część tkanek stałych to tkanki żywe, a te z komórkami bez protoplastów, zawierającymi jedynie ścianę komórkową – to tkanki martwe.
Wśród tkanek stałych wyróżniamy następujące grupy:
- okrywające – pełnią funkcję ochronną
- przewodzące – transportują wodę z solami mineralnymi oraz związki organiczne
- miękiszowe – maja różne zadania, stanowią główną cześć rośliny
- wzmacniające – wzmacniają roślinę czyli chronią przed złamaniem, zgnieceniem lub innym uszkodzeniem mechanicznym.
Tkanki okrywające
Tkanki okrywające mają za zadanie chronić roślinę przed szkodliwym wpływem środowiska, przed utratą wody, przed wnikaniem drobnoustrojów i różnych szkodliwych substancji. Jednocześnie muszą umożliwić roślinie wymianę substancji ze środowiskiem zewnętrznym. Dlatego znajdziemy je na powierzchni wszystkich organów rośliny.
Żeby dobrze pełnić swoje zadania, tkanka okrywająca musi być w odpowiedni sposób zbudowana.
Pomyśl, co powinno być podstawową cechą tkanki, która ma okrywać czyli chronić roślinę przed utratą wody i wnikaniem niepotrzebnych substancji? Jasne! Masz rację – ta cecha to szczelność. Taka tkanka musi być szczelna, musi szczelnie okrywać całą roślinę
Toteż komórki tkanki okrywającej, bez względu na to, jaki mają kształt, zawsze bardzo ściśle do siebie przylegają tak, że nie ma między nimi żadnych przestworów międzykomórkowych. Dzięki temu mogą skutecznie chronić roślinę.
Tkanki okrywające są dwie – skórka i korek.
Skórka
Komórki skórki są żywe. Zwykle układają się w jednej warstwie, ale żeby ta tkanka jeszcze lepiej mogła pełnić swoją funkcję, bardzo często pokryta jest jeszcze dodatkowo substancją zawierającą woski, która się nazywa kutykulą.
Jednakże taka szczelna tkanka nie pozwala na wymianę substancji między rośliną a środowiskiem. Muszą zatem istnieć jakieś sposoby, żeby to umożliwić, jakieś miejsca, przez które te substancje mogą przenikać. Przyroda znalazła sprytne rozwiązanie tego problemu. Komórki skórki mogą się wyspecjalizować, a wsród komórek skórki do zadań specjalnych, możemy znależć również takie, które służą do wyparowywania wody i wymiany gazowej. To komórki szparkowe, które tworzą aparat szparkowy.
Korek
Drugi rodzaj tkanki okrywającej to korek czyli inaczej kora. W korku komórki ułożone są w wiele warstw. To są martwe komórki, przez które do wnętrza rośliny nie przenikają żadne substancje.
Po to, żeby roślina mogła jednak wymieniać substancje ze środowiskiem – mogła prowadzić wymianę gazową, wyparowywać wodę – warstwa komórek nie jest aż tak szczelna jakby się na pierwszy rzut oka wydawało. Są w niej takie miejsca, gdzie komórki są luźniej ułożone tworząc tak zwane przetchlinki czyli szczeliny umożliwiające kontakt głębiej położonych komórek z otoczeniem.
Tkanki przewodzące
Zadaniem tkanek przewodzących jest transport substancji – wody z solami mineralnymi oraz substancji odżywczych czyli produktów fotosyntezy. Te tkanki to łyko i drewno.
Łyko
Łyko jest tkanką żywą czyli zbudowaną z żywych komórek. Komórki są ułożone jedna nad drugą w długie szeregi, tworząc tak zwane rurki sitowe. Poprzeczne, krótsze, ściany członów rurek sitowych mają mnóstwo drobnych otworków, wyglądem przypominają sitko. Stąd nazwa tych rurek – rurki sitowe. Czasem zamiast łyko możemy powiedzieć sita. Rurkom sitowym towarzyszą zawsze komórki przyrurkowe. Ponieważ rurki sitowe są pozbawione niektórych organelli komórkowych, czynności za nie pełnią właśnie komórki przyrurkowe.
Sitami odbywa się transport produktów fotosyntezy czyli substancji odżywczych. To transport we wszystkich kierunkach – najczęściej z liści, w których te produkty powstają (czasem fotosynteza odbywa się też w łodydze) do innych organów rośliny.
Drewno
Drewno jest tkanką martwą, zbudowaną z martwych komórek. W jego skład wchodzą naczynia i cewki. Tu również, podobnie jak w łyku, komórki są ułożona jedna nad drugą, tworząc podłużne ciągi.
Naczynia są grubsze. Ściany poprzeczne w naczyniach najczęściej zanikają albo są bardzo mocno perforowane czyli tworzą się tam duże otwory. Bardzo często na dłuższych ścianach tych naczyń znajdują się rozmaite wyżłobienia, które sprawiają, że woda wspina się naczyniami w górę rośliny, albowiem drewno służy do transportu wody.
Cewki są węższe. Mają kształt wrzecionowaty, to znaczy, że są mocno wydłużone i mają lekko zaostrzone zwężające się końce. Komórki tworzące cewki są wyposażone w otworki, którymi woda przelewa się z cewki do cewki i pnie się w ten sposób do góry. Jeszcze raz powtórzę, że ich zadaniem, podobnie jak naczyń, jest transport wody.
Woda w roślinie jest transportowana tylko w jedną stronę: w górę – z korzenia (korzeni) do pozostałych organów rośliny.
Tkanki miękiszowe
Tkanki miękiszowe to tkanki żywe, które mają bardzo wiele zadań do wypełnienia.
W zależności od budowy i pełnionej funkcji możemy wśród nich wyróżnić:
- miękisz zasadniczy,którego zadaniem jest wypełnianie przestrzeni w roślinie,
- miękisz asymilacyjny, który bierze udział w fotosyntezie.
- miękisz spichrzowy, którego zadaniem jest gromadzenie czyli magazynowanie rozmaitych substancji,
Komórki tkanki miękiszowej mają cienkie ściany komórkowe, nie przylegają do siebie tak ściśle jak komórki skórki, mogą być dość luźno ułożone.
Miękisz asymilacyjny
W komórkach miękiszu asymilacyjnego znajduje się mnóstwo chloroplastów. Komórki miękiszu służą do fotosyntezy, to dlatego są wypełnione po brzegi chloroplastami zawierającymi chlorofil.
Co ciekawe, mamy różne rodzaje miękiszu asymilacyjnego. W zależności od tego z jakimi kształtami komórek mamy do czynienia i w jakim miejscu one się znajdują, mamy miękisz asymilacyjny gąbczasty czyli taki bardzo luźno ułożony, lub miękisz asymilacyjny palisadowy, kiedy komórki są wydłużone i ustawione obok siebie jak palisada. Komórki miękiszu palisadowego znajdziemy w górnej części liści, miękisz gąbczasty w dolnej. I tak jak miękisz gąbczasty, tak i palisadowy, wypełniony jest chloroplastami.
Miękisz spichrzowy
Komórki miękiszu spichrzowego gromadzą różne substancje. Najczęściej jest to skrobia, czasem tłuszcze. Są nawet tkanki spichrzowe gromadzące wodę. Miękisz spichrzowy znajdziemy na przykład w bulwie ziemniaka, korzeniu marchwi albo w ziarnach zbóż.
Miękisz zasadniczy
Miękisz zasadniczy wypełnia przestrzenie między innymi tkankami. Jego komórki zwykle zajmuje duża wakuola. Miękisz zasadniczy znajduje się w młodych łodygach i korzeniach oraz w mięsistych owocach.
Miękisz powietrzny
U niektórych roślin, zwłaszcza roślin wodnych, można znaleźć miękisz powietrzny. Jest zbudowany z bardzo luźno ułożonych komórek, między którymi są bardzo duże przestwory komórkowe, w których znajdują się gazy, dzięki którym rośliny mogą unosić się w wodzie.
Tkanki wzmacniające.
Zadaniem tkanek wzmacniających jest usztywnienie rośliny, ochrona rośliny lub jej organów przed złamaniem lub zgnieceniem. W roślinach występują dwie tkanki wzmacniające – zwarcica i twardzica.
Zwarcica
Zwarcica zbudowana jest z żywych komórek, których ściany komórkowe są nierównomiernie zgrubiałe, co sprawia, że są one sztywniejsze. Dzięki temu rośliny są bardziej odporne na uszkodzenie, zwłaszcza na złamanie. Zwarcica występuje w młodych, szybko rosnących częściach roślin i w ogonkach liściowych.
Twardzica
Twardzica jest zbudowana zwykle z martwych komórek, które mają bardzo grube ściany komórkowe i których wnętrze, czyli protoplast (cytoplazma ze wszystkimi organellami) zanikł, ponieważ przez te grube, zdrewniałe – zbudowane w znacznej części z substancji, która się nazywa ligniną – ściany komórkowe nic nie przenika. Takie komórki są bardzo twarde. Niektóre komórki twardzicy mogą mieć postać włókien. Wszystkie one sprawiają, że organy roślinne są bardzo wytrzymałe na zgniecenie lub rozerwanie.
Znajdziemy takie komórki w łupinach nasiennych, w łupinie orzecha (która jest częścią owocni), czasem można znaleźć zgrubienia zbudowane z twardzicy w miąższu gruszki. Włókna występują w łodydze bambusa i lnu.
PODSUMOWANIE
Tkanki roślinne dzielimy na twórcze i stałe. Tkanki twórcze to te tkanki, których komórki intensywnie się dzielą i które powodują przyrost łodygi i korzenia na długość i na grubość.
Tkanki stałe w większości tylko rosną. Mamy wśród nich tkanki zbudowane z komórek żywych i martwych.
Tkanki okrywające mają za zadanie zabezpieczać roślinę przed utratą wody, wnikaniem drobnoustrojów i niepotrzebnych substancji. Żywą tkanką okrywającą jest skórka, martwą – korek.
Tkanki przewodzące służą do przewodzenia wody i substancji odżywczych. Żywą tkanką jest łyko zbudowane z rurek sitowych i towarzyszących im komórek przyrurkowych. Łyko przewodzi produkty fotosyntezy z liści do innych części rośliny. Drewno jest tkanką martwą. Zbudowane jest z naczyń i cewek. Przewodzi wodę z korzenia do góry.
Tkanki miękiszowe to wyłacznie tkanki żywe. Miękisz zasadniczy wypełnia roślinę, miękisz asymilacyjny bierze udział w fotosyntezie a miękisz spichrzowy gromadzi różne substancje.
Tkanki wzmacniające zabezpieczają przed uszkodzeniem różne części rośliny. Żywą tkanką jest zwarcica, którą znajdziemy w młodych łodygach i ogonkach liściowych. Martwa to twardzica, która jest między innymi w łupinach nasiennych.
Mam nadzieję, że teraz już tkanki roślinne nie mają przed Tobą tajemnic. Jeśli podobał Ci się ten wpis – koniecznie daj mi znać! Napisz w komentarzu, co Cię najbardziej zainteresowało, zaintrygowało. A może chcesz się dowiedzieć jeszcze wiecej?
Facetka od biologii
