W komórkach znajdują się struktury zwane organellami komórkowymi, które pełnią w komórkach określone funkcje. Jedne z nich występują we wszystkich komórkach, inne zaś tylko w niektórych.

Jądro komórkowe jest najważniejszym organellum komórkowym. Pełni ono nadrzędną funkcję w komórce. Zawiera substancję dziedziczną, czyli materiał genetyczny w postaci DNA. Jest otoczone dwiema błonami, które tworzą otoczkę jądrową.

Podstawowy podział komórek dotyczy tego, czy mają one jądro komórkowe czy też są jądra komórkowego pozbawione.

Komórki pozbawione jądra komórkowego to komórki prokariotyczne. Należą do nich między innymi komórki bakterii. Mają one materiał genetyczny w formie zwiniętych nici. Komórki zawierające jądro komórkowe to komórki eukariotyczne. Do nich z kolei należą komórki zwierzęce, roślinne i grzybowe.

Mitochondrium – organellum komórkowe otoczone dwiema błonami. Wewnętrzna błona jest silnie pofałdowana. W tych organellach jest uwalniana energia niezbędna do funkcjonowania komórki.

Chloroplast – organellum otoczone dwiema błonami. Błona wewnętrzna tworzy liczne pęcherzyki ułożone w stosy. Zawiera chlorofil – zielony barwnik niezbędny do przeprowadzenia procesu fotosyntezy.

Aparat Golgiego – systemem pęcherzyków i cystern w których są modyfikowane, sortowane i transportowane białka.

Wakuola (wodniczka) – struktura otoczona jedną błoną. Jest magazynem, w którym przechowywane są substancje niepotrzebne, zbędne i szkodliwe.

Rybosom to jest struktura, na której powstają białka.

Wśród tych struktur jądro komórkowe, mitochondrium, chloroplast, aparat Golgiego i rybosom to są żywe struktury komórkowe. Natomiast wakuola jest martwą strukturą.

Oprócz tego w komórkach znajdują się jeszcze: błona komórkowa, siateczka śródplazmatyczna, ściana komórkowa – o ich budowie i funkcjach dowiesz się z następnych lekcji przy omawianiu budowy poszczególnych rodzajów komórek.

Komórka zwierzęca

Komórkę zwierzęcą na ilustracjach i schematach na ogół przedstawia się jako komórkę owalną.

Natomiast w rzeczywistości ta  komórka jest trójwymiarowa a jej kształty i wielkość są różne i zależą od funkcji, jaką komórka pełni.

Najważniejszą częścią komórki zwierzęcej jest jądro komórkowe które zawiera materiał genetyczny w postaci DNA. Możemy powiedzieć, że jądro to takie miejsce w którym znajduje się informacja o tym, jak komórka ma funkcjonować, znajduje się tam też materiał dziedziczny. Jądro komórkowe jest  otoczone otoczką jądrowa, która oddziela je od pozostałej części komórki.

Kolejnym elementem jest system błon, który znajdziemy wewnątrz komórki. Ten system błon nazywa się siateczką śródplazmatyczną. Błony wypełniają całą komórkę, są pofałdowane i tworzą oddzielone od siebie przestrzenie. W tych przestrzeniach mogą panować odmienne warunki środowiska niezbędne  do przebiegu rozmaitych reakcji chemicznych. Dzięki temu w różnych miejscach komórki mogą przebiegać różne procesy. To tak jak w domu mamy wydzielone różne pokoje, albo w szkole klasy, i w każdej dzieje się co innego.

Siateczka śródplazmatyczna może być szorstka albo gładka.

Jeśli znajdują się na niej rybosomy, czyli te maleńkie organella służące do produkcji białek, mówimy o siateczce śródplazmatycznej szorstkiej. Siateczka bez rybosomów to siateczka śródplazmatyczna gładka.

Kolejną ważną strukturą w komórce – przypominam, że struktury w komórce nazywamy organellami komórkowymi – a więc kolejnym organellum komórkowym jest mitochondrium.

Mitochondrium jest to elektrownia komórkowa, czyli takie organellum które służy komórce do uzyskiwania energii. Możemy powiedzieć, że mitochondrium to centrum energetyczne komórki. Należy jednak pamiętać, że mitochondrium nie wytwarza energii a jedynie ją przetwarza.

Rybosomy – służą do produkowania białek,  na nich zachodzi biosynteza białek. Rybosomy są zbudowane z kwasu rybonukleinowego  czyli RNA.

Dalsza obróbka białek, które powstają na rybosomach czyli ich magazynowanie, sortowanie, transportowanie to zadanie kolejnej struktury, kolejnego organellum komórkowego, które się nazywa się aparatem Golgiego (czyt. Goldżiego)

Aparat Golgiego to jest system błon  tworzących pęcherzyki i cysterny w których właśnie są modyfikowane, sortowane i transportowane białka.

W niektórych komórkach zwierzęcych, myślę tu o komórkach protistów, znajdziemy małe pęcherzyki, które nazywamy wodniczkami. Wodniczki u protistów służą do usuwania nadmiaru wody z komórki oraz do trawienia pokarmu.

Wnętrze komórki wypełnia cytozol, czyli płynna substancja składająca się głównie z wody, białek  cukrów, w której zawieszone są wszystkie organella komórkowe.

Komórka oddzielona jest od środowiska za pomocą błony komórkowej. Błona ta, podobnie jak siateczka śródplazmatyczna, zbudowana jest z białek i lipidów czyli tłuszczowców. Jest żywą strukturą, która oddziela wnętrze komórki od środowiska zewnętrznego oraz pośredniczy w wymianie substancji między komórką a środowiskiem.

W komórce zwierzęcej znajdują się lizosomy, czyli maleńkie pęcherzyki w których zachodzi trawienie różnych substancji i martwych organelli komórkowych.

Komórka roślinna

Komórka roślinna schematycznie i na rysunkach jest  najczęściej przedstawiana w formie sześciokąta. Jeśli chodzi o rzeczywiste kształty komórek roślinnych, ich różnorodność jest tak samo duża, jak w przypadku komórek zwierzęcych. W zależności od funkcji, od miejsca w roślinie komórki te mogą przybierać różny kształt, mają też różną wielkość.

Komórka roślinna  jest oddzielona od środowiska błoną komórkową, która pośredniczy w wymianie substancji między komórką a środowiskiem i zabezpiecza komórkę przed wnikaniem drobnoustrojów chorobotwórczych czy zmianą składu chemicznego środowiska.

Ale oprócz tego wokół komórki znajdziemy martwą ścianę komórkową, której zadaniem jest ochrona komórki i zabezpieczanie komórki przed utratą wody. W przypadku komórki roślinnej ściana komórkowa jest zbudowana z celulozy.

Wnętrze komórki, podobnie jak w przypadku komórki zwierzęcej, wypełnia cytozol.

W nim zawieszone jest jądro komórkowe zawierające materiał genetyczny w postaci DNA.

W komórce zwierzęcej jest oczywiście jądro komórkowe czyli miejsce w którym znajduje się informacja dziedziczna i informacja o funkcjonowaniu komórki.

Podobnie jak w przypadku komórki zwierzęcej w komórce roślinnej jest również system błon dzielący komórkę na przedziały czyli na części, w których zachodzą różne procesy. Ten system błon to siateczka śródplazmatyczna – szorstka, jeśli znajdują się na niej rybosomy i gładka – jeśli tych rybosomów na niej nie ma.

Rybosomy to maleńkie struktury zbudowane z RNA, które są odpowiedzialne za biosyntezę białka.

Te białka, które powstają na rybosomach są potem modyfikowane, sortowane i transportowane dzięki systemowi błon tworzących cysterny, pęcherzyki, kanaliki, które nazywają się aparatem Golgiego.

W komórce nie może zabraknąć oczywiście elektrowni komórkowej czyli mitochondrium.

W komórce roślinnej znajduje się też duża, centralnie położona wakuola, w której zbierają się różne niepotrzebne i szkodliwe substancje. Im starsza komórka, tym wakuola większa, czasem wypełnia niemal całe wnętrze komórki.

W komórce roślinnej jest jeszcze jedno organellum, jeszcze jedną strukturę której nie było w komórce zwierzęcej – jest to chloroplast. W błoniastych strukturach chloroplastu, znajduje się zielony barwnik – chlorofil – służący roślinom do fotosyntezy.

Komórka grzybowa

Komórka ma pewne cechy przypominające  komórkę zwierzęcą i pewne cechy przypominające komórkę roślinną.

Na rysunkach najczęściej przedstawiana jako kulista. Jest otoczona błoną komórkową i dodatkowo ścianą komórkową. Różnica między ściana komórkową komórki grzybowej i roślinnej polega na tym, że w komórce grzybowej ściana komórkowa jest zbudowana z chityny a u roślin z celulozy.

W komórce grzybowej jest jądro komórkowe, a czasem kilka jąder komórkowych. Komórka, która ma kilka jąder komórkowych nazywa się komórczakiem.

W komórce grzybowej występuje , jak w pozostałych komórkach eukariotycznych, siateczka śródplazmatyczna z rybosomami i bez rybosomów: z  rybosomami – siateczka śródplazmatyczna szorstka, bez rybosomów – siateczka śródplazmatyczna gładka.

Tak jak w poprzednio omawianych komórkach eukariotycznych w komórce grzybowej jest centrum energetyczne czyli mitochondrium, w którym uzyskiwana jest energia niezbędna do funkcjonowania komórki.

Jest aparat Golgiego czyli  system cystern, kanalików  pęcherzyków w których są modyfikowane, sortowane i transportowane białka.

W komórce grzybowej znajdują się  również wakuole.

Komórka bakteryjna

Komórki bakterii nie posiadają jądra komórkowego. Są to zatem komórki prokariotyczne.

Jak wszystkie komórki są otoczone błoną komórkową, która oddziela wnętrze komórki od środowiska zewnętrznego, pośredniczy w wymianie substancji i chroni. Ale oprócz błony komórkowej mają jeszcze ścianę komórkową, zbudowaną z substancji, która nazywa się mureiną.

Niektóre komórki bakterii maja również otoczkę śluzową, która zabezpiecza je przed wysychaniem ale także pozwala przyczepiać się do podłoża.

Komórki bakteryjne nie mają jądra komórkowego a ale mają materiał genetyczny. Ten materiał genetyczny położony jest bezpośrednio w cytozolu, ma postać powyginanej kolistej cząsteczki i nazywa się substancją jądrową. Obszar cytozolu w którym znajduje się materiał genetyczny  nazywa się nukleoidem.

Oprócz tego w komórce bakterii znajdziemy jeszcze rybosomy, wytwarzające białko.

Niektóre komórki bakterii są jeszcze dodatkowo wyposażone w wić lub rzęski, dzięki którym mogą się poruszać.

Komórka prokariotyczna ma dużo dużo prostszą budowę niż komórki eukariotyczne.